Skala podatkowa (zasady ogólne rozliczania podatku dochodowego)

Czym jest skala podatkowa?

W odniesieniu do podatku dochodowego skalę podatkową można rozumieć dwojako.

Po pierwsze jest to jedna z możliwych metod rozliczania podatku w związku z uzyskanymi przez podatnika dochodami. Dla przykładu: osoba fizyczna zakładająca firmę określa, w jaki sposób planuje rozliczać się z fiskusem z osiągniętego podatku dochodowego. Ma do wyboru:

• zasady ogólne, czyli skalę podatkową,
• metodę liniową (stały procent od uzyskanych dochodów),
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (stały procent od zarejestrowanych przychodów, uwaga – nie dochodów, lecz przychodów),
• kartę podatkową (stała kwota podatku, niezależna od dochodu, nie wymaga prowadzenia ewidencji przychodów i kosztów).

Po drugie, skala podatkowa to uregulowana ustawą metoda obliczania podatku płaconego w związku z osiągniętymi przez podatnika dochodami (zob. art. 27 ustawy z dn. 26 lipca 1991 r. wraz z późniejszymi zmianami o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zasady ogólne: więcej zarabiasz – więcej płacisz

Właściwością skali podatkowej jest to, że wysokość podatku zależy od poziomu osiągniętego dochodu. Im wyższy dochód uzyskany w ciągu roku kalendarzowego, tym nie tylko nominalnie wyższa kwota podatku dochodowego, ale także większa jego skala w odniesieniu do dochodu. Skala podatkowa wykorzystuje zatem ideę tzw. podatku progresywnego, która opiera się na generalnej zasadzie: „kto więcej zarabia, ten większy udział swojego zarobku odprowadza do fiskusa”. W ustawie określony jest poziom progu podatkowego, tak aby dochód wykraczający ponad wartość tego progu objęty był wyższą skalą podatkową (dokładniej nadwyżka dochodu ponad ten próg).

W Polsce wysokość progu dochodowego określa wspomniana ustawa. W 2020 r. próg ustalono na poziomie 85 528 zł. Wypracowane w ciągu roku dochody (podstawa opodatkowania PIT) poniżej progu objęte są 17-procentową skalą podatku, natomiast dochody ponad 85 528 zł objęte są 32-procentową skalą podatku dochodowego.

Skala podatkowa a kwota wolna od podatku

W obliczaniu podatku dochodowego na zasadach ogólnych należy zwrócić uwagę na dwa ważne elementy: kwotę wolną od podatku oraz wynikającą z jej wysokości kwotę zmniejszającą podatek dochodowy.

Kwota wolna od podatku wynosi w Polsce 8 tys. zł, co oznacza, że osiągnięte w ciągu roku dochody do poziomu tej kwoty nie są objęte podatkiem dochodowym. W przypadku gdy podatnik w ciągu roku osiągnie dochody przekraczające kwotę wolną od podatku (jednak nie większe niż 127 tys. zł), jego podatek dochodowy za dany rok będzie pomniejszony o kwoty wg przewidzianych w ustawie zasad:

• 1360 zł – gdy podstawa obliczenia podatku jest mniejsza niż 8 tys. zł;
• 1360 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 834 zł 88 gr × (podstawa obliczenia podatku – 8000 zł) ÷ 5000 zł – gdy podstawa obliczenia podatku przekracza 8 tys. zł, ale jest mniejsza niż 13 tys. zł;
• 525 zł 12 gr – gdy podstawa obliczenia podatku przekracza 13 tys. zł, ale jest niższa niż próg podatkowy, czyli 85 528 zł;
• 525 zł 12 gr pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 525 zł 12 gr × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł – gdy podstawa obliczenia podatku jest wyższa od 85 528 zł, lecz nie przekracza kwoty 127 tys. zł.

Przy dochodach rocznych powyżej 127 tys. zł kwoty zmniejszającej podatek w rozliczeniu rocznym nie stosuje się.

Zaliczki, płatnicy podatku dochodowego i rozliczenie roczne

W ciągu roku kalendarzowego podatnicy rozliczają podatek dochodowy poprzez wpłacanie zaliczek za poszczególne okresy (miesiące lub kwartały), w których uzyskali dochody. W przypadku zatrudnionych osób fizycznych płatnikiem zaliczek jest pracodawca (lub zleceniodawca), który jednocześnie oblicza należne fiskusowi zaliczki w związku z wypłacanym pracownikowi (zleceniobiorcy) wynagrodzeniem.

W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą to sami podatnicy obliczają i płacą należne państwu zaliczki – zależnie od wybranej formy opodatkowania w cyklach miesięcznych lub kwartalnych. Po zakończeniu roku kalendarzowego osoby fizyczne rozliczające podatek dochodowy (zarówno zatrudnieni pracownicy, jak i prowadzący działalność gospodarzą) zobowiązane są złożyć roczne zeznanie podatkowe – w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia za ubiegły rok kalendarzowy. W zeznaniach uwzględnia się oczywiście wpłacone w ciągu roku zaliczki na podatek (na marginesie: informacje o odprowadzonych zaliczkach pracownikom i zleceniobiorcom przedstawiają pracodawcy w formie druków PIT-11 – do końca lutego za poprzedni rok).

Osoby zatrudnione i zleceniobiorcy składają zeznanie na deklaracji PIT-37, natomiast osoby prowadzące działalność lub uzyskujące dochody z wielu źródeł, w tym takie, które pochodzą z prowadzonej działalności gospodarczej, składają deklaracje PIT-36.