Amortyzacja środków trwałych – czym jest i na czym polega? Metody amortyzacji środków trwałych

Wartość wykorzystywanych w firmie środków trwałych spada wraz z ich zużyciem. W związku z tym niezbędne jest wykonywanie regularnych odpisów amortyzacyjnych. Obowiązujące w tym zakresie przepisy budzą jednak wiele wątpliwości. Chcesz dowiedzieć się więcej? Przeczytaj ten poradnik i sprawdź, co to jest amortyzacja, na czym polega, jakie są metody amortyzacji oraz kiedy dokładnie możesz z nich skorzystać.

Spis treści:

• Czym są środki trwałe?
• Amortyzacja środków trwałych – co to takiego?
• Czy amortyzacja w firmie jest obowiązkowa?
• Metody amortyzacji środków trwałych
• Okres rozpoczęcia i zakończenia amortyzacji
• W jakich terminach dokonywać odpisów amortyzacyjnych?

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Amortyzacja środków trwałych to metoda, która pozwala na rozłożenie w czasie kosztów związanych ze zużyciem określonych składników majątku przedsiębiorstwa.
• Pozwala ona nie tylko zmniejszyć wysokość podatku dochodowego, jaki musi opłacać przedsiębiorca, lecz również określić aktualną wartość środka trwałego.
• Amortyzacji podlegają m.in. maszyny, urządzenia, środki transportu, budynki i lokale użytkowe, które są własnością przedsiębiorstwa i służą prowadzonej przez nie działalności gospodarczej – o ile przewidywany okres ich użytkowania jest dłuższy niż rok.
• Istnieją różne rodzaje amortyzacji. Do tych najpopularniejszych należą amortyzacja metodą liniową, degresywną, naturalną i progresywną.
• W niektórych przypadkach możliwe jest dokonanie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego. Aby skorzystać z tej metody, wartość początkowa środka trwałego, nie może być niższa niż 10 000 zł.

Czym są środki trwałe?

Zgodnie z definicją w  art. 22a ust. 1 ustawy o PIT środki trwałe to rzeczowe składniki majątkowe, będące własnością lub współwłasnością podatnika, wytworzone bądź nabyte we własnym zakresie. To m.in. budowle, lokale, środki transportu czy urządzenia. Okres ich użytkowania nie może być krótszy niż rok, a wartość początkowa – niższa niż 10 tysięcy złotych. Co więcej, środki trwałe muszą być wykorzystywane na potrzeby firmy bądź dzierżawione lub wynajmowane. Wartość początkową  danego składnika majątku ustala się, uwzględniając koszt jego zakupu. W przypadku środków trwałych wytworzonych bezpośrednio przez podatnika za podstawę uznaje się koszty poniesione podczas wytworzenia.

Amortyzacja środków trwałych – co to takiego?

Co to jest amortyzacja środków trwałych? Najprościej mówiąc to metoda, która pozwala na ujęcie wartości zużycia składników majątku przedsiębiorstwa w kosztach jego działalności. Polega ona na systematycznym odpisywaniu określonej kwoty, stanowiącej ułamek wartości środka trwałego w kosztach przedsiębiorstwa przez tzw. okres amortyzacji. Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych zostały szczegółowo uregulowane na gruncie przepisów podatkowych.

Czy amortyzacja w firmie jest obowiązkowa?

Na gruncie księgowości amortyzacja stanowi wyrażony w pieniądzu składnik kosztów, który pozwala na uwzględnienie wartości zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Warto podkreślić, że jej stosowanie jest obowiązkiem podatnika. Oznacza to, że musi on dokonywać odpisów amortyzacyjnych nawet wówczas, gdy zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi nie może zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodów. Z czego wynika obowiązek stosowania amortyzacji w firmie? Przede wszystkim z faktu, że w wyniku regularnego zużywania się środków trwałych dla celów działalności gospodarczej zmniejsza się ich wartość. Wykonywanie odpisów amortyzacyjnych pozwala wskazać na rzeczywistą wartość zużywanych składników majątku.

Metody amortyzacji środków trwałych

Możemy wyróżnić kilka podstawowych metod amortyzacji środków trwałych – liniową, degresywną i naturalną. W niektórych przypadkach stosuje się również metodę jednorazową, przyspieszoną lub progresywną. Podstawowe stawki amortyzacyjne określone są w wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych, stanowiącym załącznik do ustawy o PIT. Przepisy prawa podatkowego, z nielicznymi wyjątkami, zapewniają przedsiębiorcom swobodę w zakresie wyboru metody amortyzacji. Każde z rozwiązań, ma bowiem swoje wady i zalety. Decyzję o wyborze konkretnego rodzaju amortyzacji warto jednak poprzedzić szczegółową analizą. Raz wybranej metody nie można bowiem zmienić.

Amortyzacja metodą liniową

Metoda liniowa to najczęściej stosowana metoda amortyzacji środków trwałych. Opiera się ona o założenie, że zużywanie się danego środka trwałego będzie równomierne przez cały okres użytkowania. Odpisy amortyzacyjne ustalane są według stawek z załącznika do ustawy PIT. W metodzie liniowej koszty amortyzacji wyliczane są w sposób indywidualny przez każdego podatnika.

Amortyzacja metodą degresywną

Metoda degresywna może być stosowana wyłącznie w sytuacji, gdy środki trwałe to urządzenia lub maszyny z grup 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków trwałych bądź środki transportu – z wyjątkiem samochodów osobowych. W ich przypadku wartość amortyzacji zmienia się wraz ze spadkiem wydajności danego środka trwałego, wynikającego z czasu użytkowania. W ciągu pierwszego roku stosuje się stawkę z wykazu pomnożoną o współczynnik – nie wyższy niż 2,0. W celu obliczenia stawki na kolejny rok podatkowy należy odjąć zgromadzone wpisy amortyzacyjne od kwoty netto danego składnika majątkowego. Co istotne, w roku, w którym roczne odpisy są takie same jak odpisy metodą liniową, podatnik musi przejść z metody degresywnej na liniową.

Przeczytaj także: Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów – co to jest i kogo dotyczy?

Amortyzacja metodą naturalną

Wybierając metodę naturalną, przedsiębiorca zakłada, że zużycie środka trwałego zależy w dużym stopniu od intensywności jego użytkowania. Amortyzacja jest więc naliczana zgodnie z rzeczywistym zużyciem składnika majątku. Wylicza się ją osobno dla każdego miesiąca, biorąc pod uwagę ilość wykonanej przez dany środek trwały pracy. To dobry wybór w przypadku szybko zużywających się składników, które nie są stosowane regularnie.

Amortyzacja metodą jednorazową

Niekiedy podatnicy mają prawo do jednorazowego zaliczenia wydatków na wytworzenie środka trwałego do kosztów uzyskania przychodów. Amortyzacja metodą jednorazową polega na zaliczeniu do kosztów pełnej wartości początkowej danego składnika majątku bądź wartości niematerialnych i prawnych. Dotyczy to miesiąca, w którym został on oddany do użytku bądź miesiąca kolejnego.

Amortyzacja metodą progresywną

W niektórych przypadkach możliwe jest także stosowanie metody progresywnej, stanowiącej przeciwieństwo amortyzacji degresywnej. Zakłada ona, że wartość danego środka trwałego wzrasta wraz z jego użytkowaniem – np. z powodu obowiązkowej wymiany części. W tej sytuacji odpisy amortyzacyjne rosną wraz z okresem eksploatacji.

Przeczytaj także: Wykup samochodu z leasingu na firmę – wszystko, co musisz wiedzieć

Okres rozpoczęcia i zakończenia amortyzacji

Okres rozpoczęcia i zakończenia amortyzacji został wskazany na gruncie przepisów prawa podatkowego. Zgodnie z nim podatnik może dokonywać odpisów amortyzacyjnych dopiero od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wprowadził dany środek trwały do swojej ewidencji. Warto przy tym zauważyć, że tylko odpisy środków trwałych ujętych w takim rejestrze mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Moment zakończenia amortyzacji następuje natomiast z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego, a także z dniem, w którym nastąpiła jego likwidacja lub sprzedaż, albo stwierdzono jego niedobór.

Amortyzacja środków trwałych – przykład

Spółka X w grudniu 2023 r. zakupiła samochód o wartości 120 000 zł. Pojazd został od razu wprowadzony do ewidencji środków trwałych. Pierwszego odpisu amortyzacyjnego spółka X może dokonać w styczniu 2024 r. Pojazd będzie amortyzowany metodą liniową ze stawką 20%. Wysokość odpisów amortyzacyjnych wniesie:

• 120 000 zł x 20% = 24 000 zł – w przypadku amortyzacji jednorazowej
• 24 000 zł / 4 miesiące = 6 000 zł – w przypadku amortyzacji kwartalnej
• 24 000 zł / 12 miesięcy = 2 000 zł – w przypadku amortyzacji miesięcznej

W jakich terminach dokonywać odpisów amortyzacyjnych?

Przedsiębiorcy mają dużą swobodę w ustalaniu częstotliwości odpisów amortyzacyjnych. Mogą ich dokonywać co miesiąc, co kwartał lub raz w roku. Istnieją tu jednak pewne ograniczenia. W pierwszym roku użytkowania środka trwałego suma odpisów amortyzacyjnych nie może bowiem przekroczyć wartości odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji do końca tego roku podatkowego.