Kwota wolna od podatku

• Kwota wolna od podatku to wartość, do której dochód podatnika nie jest objęty podatkiem.
• Stosuje się tylko w przypadku osób opodatkowanych na zasadach ogólnych (według skali podatkowej).
• Z kwoty wolnej od podatku nie mogą skorzystać przedsiębiorcy opodatkowani liniowo, ryczałtowo lub tacy, którzy uzyskują dochody ze zbycia akcji, sprzedaży nieruchomości czy sprzedaży kryptowalut.
• Od 2022 r. kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł. Wartość ta nie pojawia się w ustawie, lecz wynika z mechanizmu obliczania podatku, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT.
• Mechanizm działania kwoty wolnej od podatku polega na miesięcznym obniżaniu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych o kwotę zmniejszającą podatek.

Spis treści:

• Co to jest kwota wolna od podatku i kogo dotyczy?
• Wysokość kwoty wolnej od podatku
• Jak działa kwota wolna od podatku?
• Kwota wolna od podatku w Polsce i w innych państwach

Co to jest kwota wolna od podatku i kogo dotyczy?  

O kwocie wolnej od podatku mówimy w odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych. Co do zasady jest to określona ustawą kwota, do której dochód nie jest objęty podatkiem. Według obowiązujących w Polsce przepisów kwota wolna od podatku dotyczy tylko osób, które rozliczają PIT na zasadach ogólnych (według skali podatkowej). Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba fizyczna uzyskuje dochody z tytułu pracy na etacie (PIT-37), umów zleceń, czy w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą (PIT-36) – jeśli rozlicza podatek dochodowy na zasadach ogólnych, uwzględnia w rozliczeniach kwotę wolną. Pozostali podatnicy, którzy rozliczają swoje dochody na innych zasadach, a zatem ryczałtu (PIT-28), podatku liniowego (PIT-36L) czy za pomocą PIT-38 lub PIT-39 – nie mają przywileju w postaci skorzystania z kwoty wolnej od podatku.

Wysokość kwoty wolnej od podatku

Choć ustawa o PIT nie posługuje się pojęciem kwoty wolnej od podatku, to jednak jej wartość można łatwo obliczyć. Wynika ona bowiem z wysokości kwoty zmniejszającej podatek, która wynosi 3600 zł, co stanowi 12% z 30 000 zł. Oznacza to, że gdy w ciągu roku dochody podatnika są niższe, nie musi on zapłacić podatku dochodowego. Jeżeli jednak nie stosował kwoty zmniejszającej podatek i zapłacił zaliczki na podatek dochodowy, to na podstawie rocznego zeznania podatkowego powinien otrzymać zwrot nadpłaconego podatku.

Jak działa kwota wolna od podatku?

Mechanizm działania kwoty wolnej od podatku został opisany w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT. Wskazuje on, w jaki sposób wyliczyć wysokość podatku od dochodów mieszczących się w tzw. 1. progu podatkowym. Zgodnie z nim kwotę zobowiązania oblicza się ze wzoru:

Dochód podatnika x 12% – kwota zmniejszająca podatek 3600 zł.

W praktyce zastosowanie kwoty wolnej od podatku pozwala na zmniejszenie wysokości miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych o kwotę zmniejszającą podatek. Sposób, w jaki powinno to następować, został uregulowany w przepisach.

Obliczanie kwoty wolnej od podatku

W przypadku osób zatrudnionych na etacie od zaliczek na podatek dochodowy w każdym miesiącu odlicza się 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł). Warto jednak podkreślić, że pracodawca może dokonywać takich odliczeń jedynie wówczas, gdy pracownik złożył oświadczenie na formularzu PIT-2 uprawniające do zmniejszenia zaliczki na podatek dochodowy. W przypadku przedsiębiorców kwota wolna od podatku jest stosowana od razu. W związku z tym obowiązek zapłaty pierwszej zaliczki na podatek dochodowy następuje dopiero wtedy, gdy dochód przedsiębiorcy przekroczy limit 30 000 zł, a zatem kwotę wolną od podatku.

Kwota wolna a praca na etacie i w swojej firmie

W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą rozliczających dochody na zasadach ogólnych i jednocześnie pozostających w stosunku pracy (czyli osób zatrudnionych na etacie), kwota wolna rozliczana jest w pierwszej kolejności w odniesieniu do dochodów uzyskanych z tytułu prowadzonej działalności. Pracodawca zatrudniający taką osobę na etat w rozliczeniach jej zaliczek na PIT nie powinien uwzględniać kwoty wolnej. Dlatego też pracownik, który uzyskuje dochód z tytułu prowadzonej przez siebie działalności, powinien o tym fakcie poinformować swojego pracodawcę.

Jak obliczyć kwotę wolną o podatku w przypadku zatrudnienia u więcej niż jednego pracodawcy?

W 2023 r. wprowadzone zostały przepisy pozwalające na podzielenie kwoty zmniejszającej podatek na maksymalnie 3 płatników. Takie rozwiązanie wprowadzono głównie z myślą o osobach uzyskujących dochody z różnych źródeł, a w tym umów o pracę, umów cywilnoprawnych, kontraktów menedżerskich czy świadczeń emerytalnych i rentowych.

Jak w tym przypadku działa kwota wolna od podatku? Jeśli w oświadczeniu PIT-2 podatnik upoważni 2 płatników do stosowania kwoty zmniejszającej podatek, to każdy z nich będzie mógł pomniejszać zaliczkę na podatek dochodowy o 1/24 tej kwoty, a zatem o 150 zł. Gdy z kolei podatnik otrzymuje wynagrodzenie od trzech różnych pracodawców, to każdy z nich może pomniejszać zaliczkę o 100 zł miesięcznie (1/36 kwoty zmniejszającej podatek).

Kwota wolna od podatku w Polsce i w innych państwach

Wysokość kwoty wolnej od podatku, a szczególnie wszelkie zmiany w przepisach, które do niej się odnoszą, zazwyczaj budzą sporo emocji wśród podatników. Wynika to z faktu, że w różnych państwach UE występują znaczne dysproporcje w tym obszarze. Przykładowo w niektórych krajach prawo w ogóle nie przewiduje kwoty wolnej od podatku. W innych jest ona z kolei wyższa niż w Polsce i sięga do nawet 70% wartości przeciętnego rocznego wynagrodzenia za pracę. W Polsce od 2017 r. kwota wolna od podatku była podnoszona z poziomu 3 091 zł do poziomu 8 000 zł. Kolejna duża zmiana wprowadzona została po wejściu w życie tzw. Polskiego Ładu. W wyniku reformy doszło do podniesienia kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł. Ten mechanizm miał pozwalać na zwolnienie z opodatkowania dochodów osób otrzymujących minimalne wynagrodzenie za pracę.