Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w Polsce, mają obowiązek zarejestrowania się do VAT i rozliczania wynikającego z tego tytułu podatku. Od powyższej zasady istnieją jednak pewne wyjątki, przewidziane w przepisach ustawy. Chcesz je poznać? Przeczytaj ten poradnik i sprawdź, co to jest zwolnienie z VAT, kto i kiedy może z niego skorzystać oraz jakie warunki musisz spełnić, by uzyskać prawo do zwolnienia z VAT w 2024 r.

Spis treści

• Podatek VAT – najważniejsze zasady
• Komu przysługuje zwolnienie z VAT
• Podmiotowe zwolnienie z VAT – kto może z niego skorzystać?
• Komu przysługuje przedmiotowe zwolnienie z VAT
• Kiedy podatnik traci prawo do zwolnienia VAT?

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Zwolnienie z VAT przysługuje przedsiębiorcom, którzy w trakcie roku podatkowego nie przekroczą określonego limitu przychodów, a także tym świadczącym usług niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
• Aby skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, o którym mowa w art. 113, roczny przychód przedsiębiorcy nie może przekroczyć 200 000 zł netto.
• W przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku powyższy limit podlega proporcjonalnemu zmniejszeniu.
• Niektóre rodzaje działalności, takie jak sprzedaż części do samochodów osobowych czy świadczenie usług prawniczych, podlegają opodatkowaniu VAT niezależnie od wielkości obrotów.
• Przedsiębiorca nie musi rejestrować się do VAT, jeśli w ramach działalności świadczy wyłącznie usługi objęte zwolnieniem przedmiotowym, o których mowa w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT.

Podatek VAT – najważniejsze zasady

Podatek VAT ma charakter powszechny. Obejmuje nie tylko transakcje związane ze sprzedażą produktów i usług na terenie kraju, ale także te o charakterze międzynarodowym, jak np. eksport, import czy wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Aby móc go naliczyć i odprowadzić, przedsiębiorca musi jednak zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i uzyskać wpis na tzw. białą listę. Ta ostatnia zawiera nie tylko wykaz podmiotów zgłoszonych do VAT, ale także przypisanych do nich rachunków bankowych.

Rozliczenia VAT dokonuje się na podstawie faktur wystawionych w danym okresie rozliczeniowym. Kwotę należnego podatku należy wykazać w pliku JPK_VAT z deklaracją – nie ma przy tym znaczenia czy płatność faktycznie została uregulowana przez kontrahenta. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług przewidują jednak pewne sytuacje, gdy ze względu na specyfikę prowadzonej działalności, cechy podatnika lub wielkość uzyskiwanego przychodu obowiązek naliczania i opłacania podatku VAT nie występuje.

Komu przysługuje zwolnienie z VAT?

Zwolnienie z VAT przysługuje podatnikom, którzy spełniają wymogi przewidziane w ustawie o podatku od towarów i usług. Dotyczą one wielkości obrotu (zwolnienie podmiotowe), a także rodzaju wykonywanej działalności (zwolnienie przedmiotowe). Ponieważ pomiędzy wymienionymi wyżej rodzajami zwolnień występują istotne różnice, w dalszej części tego artykułu zostaną one omówione oddzielnie.

Podmiotowe zwolnienie z VAT – kto może z niego skorzystać?

Zgodnie z treścią art. 113 ust. 1 ustawy o VAT ze zwolnienia podmiotowego mogą skorzystać przedsiębiorcy, których przychody ze sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły kwoty 200 000 zł netto. Do powyższego limitu, oprócz samej kwoty podatku VAT, nie wlicza się również:

• wartości sprzedanych towarów i usług, które są zwolnione z VAT z mocy ustawy,
• przychodów z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, sprzedaży wysyłkowej, a także sprzedaży środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, o ile podlegają one amortyzacji.

Limit zwolnienia z VAT w 2024 r.

Limit zwolnienia z VAT został zapisany w ustawie w ujęciu kwotowym i wynosi 200 000 zł. Jego wartość ma zatem charakter stały i od 2017 r. nie uległa ona zmianom. Oznacza to, że w 2024 r. ze zwolnienia podmiotowego z VAT mogą korzystać przedsiębiorcy, których przychód ze sprzedaży netto w 2023 r. wynosił nie więcej niż 200 000 zł.

Zwolnienie podmiotowe z VAT a rozpoczęcie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego

Wiele wątpliwości budzi kwestia, czy przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego ma prawo do zwolnienia z VAT. W takim przypadku nie da się bowiem określić limitu przychodów ze sprzedaży za poprzedni rok podatkowy. Zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy o VAT debiutujący przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, jednak obowiązuje go inna kwota limitu. Ustala się ją proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności gospodarczej ze wzoru:

(ustawowa kwota limitu zwolnienia z VAT x liczba dni do końca roku)/liczba dni w roku podatkowym

Przykład:
Pan Adam zarejestrował firmę 1 czerwca, a zatem w 151 dniu roku. W jego przypadku limit zwolnienia podmiotowego z VAT wynosi 117 260 zł, bo:

(200 000 zł x 214 dni do końca roku)/365 dni w roku podatkowym = 117 260 zł

Kiedy nie przysługuje prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT?

Nie każdy przedsiębiorca, którego przychody mieszczą się we wskazanym wyżej limicie, może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego. Art. 113 ust. 13 ustawy o VAT wskazuje na pewne rodzaje działalności, w przypadku których podatnik musi naliczać VAT niezależnie od wysokości obrotów, już od pierwszej transakcji.  Zwolnieniu z VAT nie podlega m.in. sprzedaż:

• towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy o VAT, a także opodatkowanych podatkiem akcyzowym – z nielicznymi wyjątkami,
• nowych środków transportu, a także części do pojazdów samochodowych i motocykli,
• terenów budowlanych oraz budynków, budowli lub ich części,
• preparatów kosmetycznych, przyborów toaletowych, komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, urządzeń elektrycznych, maszyn i urządzeń – jeśli transakcja została zawarta przez Internet.

Prawo do zwolnienia z VAT nie przysługuje także podatnikom, którzy świadczą usługi prawnicze, doradcze, jubilerskie czy takie w zakresie ściągania długów.

Komu przysługuje przedmiotowe zwolnienie z VAT?

Podatku od towarów i usług nie muszą opłacać także przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi zwolnione z VAT. Korzystają oni bowiem z tzw. zwolnienia przedmiotowego. Jego zakres został uregulowany na mocy art. 43 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z treścią tego przepisu obejmuje ono:

• usługi medyczne świadczone przez lekarzy, stomatologów, pielęgniarki i położne, a także psychologów,
• usługi edukacyjne oferowane przez nauczycieli,
• usługi nauczania języków obcych,
• niektóre usługi finansowe.

Ustawa nie przewiduje przy tym dodatkowych wymogów, jakie musi spełnić podatnik, by uzyskać prawo do zwolnienia przedmiotowego z VAT. Nie obowiązuje tu również limit przychodów. Jeśli zatem podatnik świadczy wyłącznie usługi objęte zwolnieniem, nie musi rejestrować się do VAT. Nie składa również deklaracji podatkowych.

Kiedy podatnik traci prawo do zwolnienia VAT?

Podatnik, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, traci prawo do zwolnienia podmiotowego po przekroczeniu dopuszczalnego limitu przychodów. W takiej sytuacji, musi on nie tylko zarejestrować się jako podatnik czynny, lecz również naliczać podatek od każdej kolejnej transakcji. Jeśli jego przychody z działalności nie przekroczą równowartości 2 mln euro, ma jednak prawo do rozliczania VAT metodą kasową oraz w cyklach kwartalnych. Przedsiębiorca musi zarejestrować się do VAT i odprowadzać podatek także wówczas, gdy oprócz usług zwolnionych przedmiotowo, oferuje także inne usługi podlegające opodatkowaniu.

Czy podatnik zwolniony z VAT może wystawiać faktury?

Obowiązek wystawiania faktur dotyczy przede wszystkim transakcji podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego z VAT, powinien zatem dokumentować wszystkie zdarzenia gospodarcze za pomocą rachunków. Przepisy przewidują jednak, że na żądanie klienta, ma on obowiązek wystawić fakturę. Więcej na ten temat piszemy w poradniku: faktura bez VAT – co to jest i kto może ją wystawić.