5 dni opieki nad dzieckiem – od kiedy?

W związku ze wprowadzeniem unijnej dyrektywy work-life balance jakiś czas temu w życie wszedł nowy urlop opiekuńczy. Rodzice mogą więc teraz korzystać z dodatkowych dni na opiekę nad pociechami, jednak wciąż wielu z nich nie jest tego świadomych. Sprawdź, od kiedy wchodzi 5 dni opieki nad dzieckiem i jakie warunki trzeba spełnić, aby móc z nich skorzystać.

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Pracownik, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko przed 14. rokiem życia, może skorzystać z 2 dni lub 16 godzin płatnego urlopu opiekuńczego w ciągu roku.
• Od 26.04.2023 obowiązuje dodatkowy urlop w wymiarze 5 dni rocznie, niezależnie od wymiaru etatu.
• Może on zostać wykorzystany na opiekę zarówno nad dzieckiem, jak i nad innym członkiem rodziny (rodzicem lub małżonkiem) i osobą zamieszkującą to samo gospodarstwo domowe.
• W odróżnieniu od opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do 14 lat dodatkowy, 5-ciodniowy urlop ma charakter bezpłatny – za czas jego trwania zatrudniony nie otrzymuje wynagrodzenia.

Opieka nad zdrowym dzieckiem przed 14. rokiem życia – podstawowe informacje

Pracownik, który wychowuje co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, ma w ciągu roku kalendarzowego prawo do płatnego zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni lub 16 godzin – wskazuje na to sam Kodeks pracy. Osoby posiadające więcej dzieci nie mogą niestety skorzystać z większej liczby dni wolnych na opiekę. Istnieje za to możliwość rozdzielenia urlopu – co jednak ważne, jeżeli matka dziecka złoży wniosek o jeden dzień urlopu na opiekę nad dzieckiem, drugi również będzie musiała wykorzystać ona, a nie ojciec dziecka (i odwrotnie). Co więcej, urlop ten jest udzielany na opiekę nad zdrowym dzieckiem – w przypadku choroby pociechy rodzice korzystają zazwyczaj ze zwolnienia lekarskiego. Od kwietnia 2023 roku mogą oni wziąć także 5 dodatkowych dni opieki nad dzieckiem.

Dodatkowe 5 dni opieki nad dzieckiem – od kiedy?

Nowy bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni wynika ze wprowadzenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (tzw. dyrektywy work-life balance). W związku z jej wdrożeniem dodatkowe dni opieki na dziecko zostały wprowadzone we wszystkich krajach należących Unii Europejskiej. W Polsce są one dostępne dla pracowników od 26 kwietnia 2023 roku w związku z nowelizacją Kodeksu pracy, która wprowadziła przepisy wspomnianej dyrektywy. Tego urlopu nie należy jednak mylić z opieką na dziecko 2 dni lub 16 godzin, która obowiązuje od dawna i jest urlopem w pełni płatnym.

Czy 5 dni opieki nad dzieckiem to urlop płatny?

W odróżnieniu od 2 dni (16 godzin) płatnego urlopu opiekuńczego, 5 dni opieki nad dzieckiem jest urlopem bezpłatnym. Za ten okres pracownik nie otrzymuje zatem wynagrodzenia, nawet częściowego. Co jednak ważne, dodatkowy urlop może zostać wykorzystany według uznania rodzica jednorazowo lub w kilku częściach. Niewykorzystane dni wolne nie przechodzą na następny rok.

Na co jeszcze można wykorzystać dodatkowe 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego?

Bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku, można wykorzystać nie tylko na opiekę nad dzieckiem, ale również na opiekę nad inną bliską osobą, która mieszka w tym samym gospodarstwie domowym. Może to być np. matka, ojciec lub małżonek. Dodatkowe dni wolne zostały przewidziane na sytuację choroby, nagłego pogorszenia stanu zdrowia bądź urazu członka rodziny. Poszczególne państwa UE mogą samodzielnie ustalać zasady związane z warunkami i zakresem ich przyznawania.

Opieka na dziecko – ile dni płatnych, a ile bezpłatnych? Podsumowanie

Pracownikowi przysługuje prawo do:

• 2 dni lub 16 godzin płatnego urlopu na dziecko poniżej 14. roku życia;
• 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego (bez względu na wymiar etatu) na dziecko, innego członka rodziny lub inną osobę mieszkającą w tym samym gospodarstwie domowym, o ile wymaga ona opieki ze względu na stan zdrowia.

Wniosek o dodatkowy urlop opiekuńczy

Urlop opiekuńczy 5 dni może zostać udzielony na wniosek pracownika, w wersji zarówno papierowej, jak i elektronicznej. Co ważne, pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia tego urlopu. Dodatkowe dni wolne są udzielane w dniach, które są dla danego pracownika dniami pracującymi, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Wniosek o udzielenie urlopu opiekuńczego musi zawierać następujące informacje:

• imię i nazwisko osoby, która wymaga osobistej opieki lub wsparcia ze względów medycznych;
• przyczyna konieczności zapewnienia opieki lub wsparcia przez pracownika (bez szczegółów na temat stanu zdrowia chorej osoby);
• stopień pokrewieństwa z pracownikiem – jeśli opiekuje się on członkiem rodziny (córką, synem, matką, ojcem bądź małżonkiem);
• adres zamieszkania osoby niebędącej członkiem rodziny niewymienionej w art. 1731 § 2.

Podanie musi zostać złożone najpóźniej dzień przed rozpoczęciem korzystania z urlopu opiekuńczego. Warto jednak pamiętać, że osoby, które zawarły z pracodawcą umowę zlecenia lub umowę o dzieło, nie mają prawa do urlopu opiekuńczego, nawet bezpłatnego.

Ochrona pracownika przebywającego na urlopie opiekuńczym

Podczas urlopu opiekuńczego, a nawet od momentu złożenia wniosku o jego udzielenie, pracodawca nie może:

• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z przebywającym na urlopie pracownikiem.
• prowadzić przygotowań związanych z rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikiem przebywającym na urlopie.

Wyjątkiem od tych reguł jest rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 Kodeksu Pracy), po zgodzie zakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracownika. Dopuszczalne jest też rozwiązanie umowy w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy na zasadach z art. 177 §4.

Dodatkowe 5 dni urlopu opiekuńczego – FAQ

Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące dodatkowego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni rocznie. Dowiesz się m.in., od kiedy 5 dni opieki nad dzieckiem obowiązuje w Polsce, czy za ten okres pracownik otrzymuje wynagrodzenie i na co jeszcze można wykorzystać ten urlop.

5 dni opieki nad dzieckiem 2022 – od kiedy?

Z dodatkowych 5 dni opieki nad dzieckiem (a także innym członkiem rodziny lub osobą zamieszkującą to samo gospodarstwo domowe) można korzystać w Polsce od 26.04.2023 roku. Wynika to z nowelizacji Kodeksu pracy, która wprowadziła przepisy unijnej dyrektywy work-life balance z 2019 roku.

Czy 5 dni urlopu opiekuńczego można wykorzystać na opiekę nad innym członkiem rodziny?

Tak – dodatkowy urlop może zostać wykorzystany na opiekę zarówno nad dzieckiem, jak również nad matką, ojcem, małżonkiem lub inną osobą mieszkającą w tym samym gospodarstwie domowym co pracownik.

Czy dodatkowe 5 dni na opiekę to urlop płatny?

Nie – dodatkowy urlop opiekuńczy wprowadzony w 2023 roku nie jest płatną opieką nad rodzicami, dziećmi czy inną osobą z tego samego gospodarstwa domowego. To urlop całkowicie bezpłatny. Pracownicy otrzymują natomiast wynagrodzenie, jeżeli wezmą 2 dni (lub 16 godzin) wolnego na opiekę nad zdrowym dzieckiem do 14. roku życia.

Czy niewykorzystane dni wolne przechodzą na następny rok?

Niestety nie – w przypadku niewykorzystania bezpłatnego urlopu opiekuńczego przepada on po upływie danego roku kalendarzowego.