Kluczowe zmiany w prawie pracy w 2023: co pracodawcy muszą wiedzieć?

W kwietniu 2023 roku w życie weszły nowe przepisy prawa pracy. Są one związane zarówno z umowami i prawami pracowników, jak również z urlopami pracujących rodziców. Co muszą zatem wiedzieć przedsiębiorcy zatrudniający pracowników?

Równoległa praca w kilku miejscach

W wyniku wprowadzenia nowych przepisów pracownik ma obecnie prawo do zatrudnienia w kilku firmach jednocześnie, a pracodawca nie może mu tego zabronić – niezależnie od rodzaju umowy podpisanej z drugą firmą. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zawarto z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji.

Obowiązek określenia przyczyny wypowiedzenia

Kolejna zmiana dotyczy obowiązku podawania powodu wypowiedzenia również w przypadku umowy o pracę na czas określony. Pracodawca musi skonsultować przyczynę wypowiedzenia umowy z zakładową organizacją związkową. Jeśli nie jest ona uzasadniona we właściwy sposób lub w związku ze zwolnieniem naruszone zostaną prawa pracownika, zatrudniony otrzymujący wypowiedzenie może domagać się odszkodowania i przywrócenia do pracy w sądzie pracy.

Możliwość zmiany warunków zatrudnienia po pół roku pracy

Nowe przepisy prawa pracy przewidują możliwość wystąpienia o zmianę warunków zatrudnienia w przypadku osób, które przepracowały u danego pracodawcy co najmniej pół roku. Dotyczy to także pracowników, którzy zawarli umowę na okres próbny. Przełożony ma miesiąc na rozpatrzenie prośby z wniosku i na pisemną odpowiedź, zarówno w przypadku zgody, jak i odmowy. Złożenie podania o zmianę warunków pracy nie może być ponadto powodem do zwolnienia pracownika.

Nowe długości okresu próbnego

Od chwili wprowadzenia nowych przepisów obowiązują także nowe długości okresu próbnego, zależne od stażu pracy danej osoby. W przypadku umów o pracę zawartych na krócej niż pół roku okres próbny wynosi miesiąc. Jeśli natomiast umowę zawarto na czas określony od 6 do 12 miesięcy, obowiązuje dwumiesięczny okres próbny. Zatrudnienie na dłużej niż rok wiąże się z kolei z okresem próbnym o długości 3 miesięcy.

Dodatkowe przerwy w pracy

W związku z nowymi przepisami prawa pracy wprowadzone zostały dodatkowe przerwy w pracy. Jeżeli dobowy czas pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do jednej przerwy trwającej 15 minut. W przypadku czasu pracy dłuższego niż 9 godzin przysługuje mu dodatkowa przerwa o takiej samej długości. Jeśli natomiast czas pracy przekracza 16 godzin, pracownik może skorzystać z trzeciej 15-minutowej przerwy. Co istotne, wliczają się one do czasu pracy.

Przeczytaj także: Zostaw pracę w pracy. Kilka słów o organizacji czasu pracy i przestrzeni prywatnej

Dłuższy urlop rodzicielski

Aktualnie pracownikom będącym jednocześnie rodzicami przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 41 tygodni w przypadku jednego dziecka urodzonego podczas jednego porodu i do 43 tygodni w przypadku urodzenia dwójki lub więcej dzieci. Jeżeli dziecko choruje na nieuleczalną, zagrażającą życiu chorobę lub posiada niepełnosprawność, czas urlopu jest wyższy – 65 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 67 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Należy pamiętać, że urlop rodzicielski przysługuje obojgu pracującym rodzicom, przy czym każdy z nich ma wyłączne prawo do 9 tygodni tego urlopu bez możliwości przeniesienia go na drugiego rodzica. Po zmianie przepisów możliwe jest wnioskowanie o urlop rodzicielski wykorzystany jednorazowo lub w kilku – maksymalnie 5 – częściach. Urlop rodzicielski musi zostać wykorzystany do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Warto wspomnieć również o dwutygodniowym urlopie ojcowskim – w związku ze zmianami ojciec-pracownik ma na jego wykorzystanie 12 miesięcy od urodzenia dziecka.

Dodatkowe dni urlopu opiekuńczego

Oprócz urlopu rodzicielskiego zmiany dotyczą także urlopu opiekuńczego. Wprowadzono 5 dodatkowych, bezpłatnych dni na opiekę nad małżonkiem, rodzicami, starszym dzieckiem czy inną osobą, zamieszkującą w gospodarstwie domowym z pracownikiem. Chcąc uzyskać wolne, niezbędne jest podanie przyczyny, dla której pracownik musi znajdować się w danym dniu w domu.

Dni wolne wynikające z działania siły wyższej

Nowe przepisy związane są również z dodatkowymi dniami wolnymi z powodu działania siły wyższej, czyli nagłej pilnej sprawy – o ile obecność pracownika przy bliskim jest konieczna. To m.in. wypadek lub choroba członka najbliższej rodziny. Możliwe jest uzyskanie 2 dni lub 16 godzin wolnego, o które można wnioskować nawet w tym samym dniu, w którym nastąpiło zdarzenie. Pracodawca nie może odmówić zatrudnionemu wolnego, a za czas nieobecności pracownik otrzymuje 50% wynagrodzenia.

Uprawnienia pracowników-rodziców dziecka do 8. roku życia

W związku ze zmianą w prawie pracy pracownicy będący rodzicami dzieci poniżej 8. roku życia mogą złożyć wniosek o elastyczną organizację pracy. Jest to jednak możliwe najwcześniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z takiej formy wykonywania obowiązków. Ponadto pracodawca nie może zatrudnić ich w godzinach nadliczbowych i nocnych ani oddelegować do pracy poza stałym miejscem jej wykonywania. Pracownicy-rodzice wychowujący dzieci przed 8. rokiem życia nie mogą być także objęci systemem przerywanego czasu pracy.