Symfonia. Biznes gotowy na zmiany

Rentowność firmy – jak ją mierzyć, analizować i poprawić?

Urszula Holik

Urszula Holik

Długość czytania:

15 stycznia 2025

Z perspektywy biznesowej ważne jest nie tylko to, jaki zysk generuje przedsiębiorstwo, lecz również jego źródło. Nawet przy zadowalających przepływach pieniężnych, firma może mieć bowiem problemy z efektywnym wykorzystaniem zasobów.  Właśnie dlatego analizując wyniki finansowe, warto spojrzeć z szerszej perspektywy i zweryfikować, co tak naprawdę stoi za rentownością firmy. Zaciekawił Cię ten temat? Przeczytaj ten artykuł i sprawdź, co to jest rentowność biznesu, w jaki sposób ją mierzyć oraz które dane wziąć pod uwagę, aby rzetelnie ocenić kondycję finansową swojego przedsiębiorstwa.

 Spis treści:

Najważniejsze informacje w skrócie:

  • Rentowność firmy to wskaźnik finansowy, który obrazuje stosunek zysku netto do przychodów przedsiębiorstwa. Informuje o tym, na ile efektywnie organizacja wykorzystuje swoje zasoby do generowania dochodów.
  • Wskaźnik rentowności jest jednym z podstawowych mierników efektywności finansowej i operacyjnej. Jego systematyczna analiza pozwala w rzetelny sposób ocenić kondycję firmy oraz jej możliwości rozwojowe.
  • Próg rentowności informuje o tym, jaką sprzedaż musi wygenerować firma, aby pokryć całkowite koszty działalności. Znajomość tego wskaźnika pomaga w planowaniu działań inwestycyjnych i minimalizacji ryzyka strat.
  • Niska rentowność biznesu może świadczyć o problemach z efektywnością operacyjną, rosnących kosztach lub braku innowacyjności.
  • Systemy ERP ułatwiają monitorowanie wskaźników rentowności finansowej

Co to jest rentowność firmy?

Rentowność firmy to wskaźnik finansowy, który obrazuje efektywność przedsiębiorstwa w generowaniu zysków w relacji do poniesionych kosztów i zaangażowanych zasobów. Mówiąc bardziej obrazowo, rentowność odpowiada na pytanie, czy firma zarabia więcej niż wydaje, a co za tym idzie, czy jej działalność jest opłacalna. Z perspektywy zarządzania, analiza tego wskaźnika pozwala dość dobrze ocenić kondycję finansową przedsiębiorstwa oraz stanowi podstawę do podejmowania bardziej strategicznych decyzji, dotyczących np. planowanych inwestycji, rozwoju nowych projektów czy ewentualnych działań restrukturyzacyjnych.

Na tym jednak jej rola się nie kończy, bo rentowność to coś więcej niż tylko wewnętrzne narzędzie oceny. Umiejętne zarządzanie jej poziomem może pomóc przyciągnąć nowych inwestorów, zwiększyć wiarygodność firmy wobec partnerów biznesowych, a także ułatwić pozyskanie zewnętrznego finansowania. Dla wielu interesariuszy stanowi ona również wyznacznik konkurencyjności na rynku i potencjału wzrostu, czyli czynników, które w dużym stopniu decydują o przyszłości przedsiębiorstwa.

Jak mierzyć rentowność biznesu?

Badanie rentowności firmy to proces złożony, bo jej poziom można analizować z różnych perspektyw oraz w odniesieniu do rozmaitych obszarów działalności. Wśród wielu dostępnych metod, największą popularnością cieszą się trzy. Są to:

  • analiza marży i wskaźników rentowności,
  • analiza progu rentowności,
  • ocena zwrotu z inwestycji.

W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej każdemu z tych podejść, pokazując, jak interpretować uzyskane wyniki i wykorzystać je w praktyce.

Analiza marży – na czym polega?

Badanie zysku nie zawsze pozwala w rzetelny sposób ocenić kondycję przedsiębiorstwa.  Niewiele mówi on bowiem o tym, jaki jest jego udział w cenie sprzedaży. Właśnie dlatego w wielu przedsiębiorstwach rentowność biznesu ocenia się na podstawie analizy marży. Pozwala ona precyzyjnie określić, jaki procent przychodów ze sprzedaży przekłada się na zysk, a tym samym – ile firma realnie zarabia na każdym sprzedanym produkcie lub usłudze.

Analiza marży – w odróżnieniu od nominalnej wartości zysku netto – dostarcza dokładniejszych informacji o efektywności operacyjnej i potencjale wzrostu. Poziom tego wskaźnika można badać z różnych perspektyw. Przykładowo marża brutto skupia się na rentowności sprzedaży, pokazując zysk po odjęciu kosztów własnych sprzedaży (KWS), takich jak np. materiały, surowce czy koszty pracy bezpośrednio związane z produkcją.

Marża zysku brutto = (przychody – koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów)/przychody x 100%

Marża operacyjna odzwierciedla z kolei zysk z podstawowej działalności operacyjnej, uwzględniając już nie tylko koszty sprzedaży, lecz również te o charakterze administracyjnym. Do oceny rentowności służy także marża netto, która ukazuje udział zysku netto w przychodach, a zatem po odliczeniu kosztów operacyjnych, odsetek i podatków.

Analiza powyższych wskaźników pozwala nie tylko badać rentowność biznesu, lecz również zidentyfikować obszary wymagające optymalizacji. Niska marża brutto może np. wskazywać na problemy z kontrolą kosztów produkcji, a niska marża operacyjna – na nieefektywne zarządzanie kosztami ogólnymi.

Przeczytaj również: Marża a narzut – czym się różnią i jak je obliczyć? – Symfonia

Wskaźniki rentowności – czym są i dlaczego warto z nich korzystać?

Wskaźniki rentowności – w porównaniu z analizą marży – dają nieco szersze spojrzenie na efektywność firmy, uwzględniając różne aspekty jej działalności i zaangażowane zasoby (a w tym np. aktywa czy kapitał). Z tego względu stanowią ważny element analizy finansowej – na ich podstawie łatwo bowiem stwierdzić, czy firma przynosi satysfakcjonujące zyski w stosunku do poniesionych nakładów.

Do najczęściej stosowanych wskaźników rentowności należą m.in.:

  • Rentowność sprzedaży (ROS) – wskaźnik, który pokazuje, jaki procent przychodów ze sprzedaży przekłada się na zysk netto. Informuje o efektywności zarządzania kosztami i cenami.

ROS = (Zysk netto / Przychody ze sprzedaży) x 100%

  • Rentowność aktywów (ROA) – wskaźnik informujący, jak efektywnie firma wykorzystuje swoje aktywa do generowania zysku netto. Im wyższy ROA, tym lepiej firma zarządza swoim majątkiem.

ROA = (Zysk netto / Wartość aktywów) x 100%

  • Rentowność kapitału własnego (ROE) – wskaźnik, który określa stopę zwrotu z kapitału zainwestowanego przez właścicieli.

ROE= (Zysk netto / Średni stan kapitału własnego) x 100%

Więcej na ich temat przeczytasz w poradniku ROA, ROE – czym są wskaźniki rentowności, jak je obliczyć i kiedy warto z nich skorzystać?

Analiza wskaźników rentowności – jeśli jest prowadzona systematycznie – pozwala dość dobrze porównać wyniki firmy z konkurencją oraz ocenić jej kondycję na tle konkretnej branży.

Próg rentowności: jak go obliczyć i interpretować?

Próg rentowności, zwany również punktem zerowym, to moment, w którym przychody firmy dokładnie równają się jej całkowitym kosztom – zarówno stałym, jak i zmiennym. Znając jego wartość, łatwo oszacować, jak długo firma może funkcjonować przy ograniczonych dostawach i niższej sprzedaży, zanim zacznie generować straty. Próg rentowności przydaje się także podczas ustalania cen – za jego pomocą łatwo wyznaczyć maksymalny rabat dla klienta tak, by nie dopłacać do produktu.

Symfonia Finanse i Księgowość

Firmowa księgowość pod kontrolą!

Podczas analizy rentowności biznesu najczęściej wykorzystuje się tzw. wartościowy próg rentowności, który określa przychód, jaki musi osiągnąć firma, by pokryć całkowite jego koszty. Jego wartość oblicza się ze wzoru:

Próg rentowności = cena x [koszty stałe /(cena -koszty zmienne)]

Analiza zwrotu z inwestycji

Zwrot z inwestycji (ROI) to wskaźnik, który mierzy rentowność poniesionych nakładów, pokazując, jaki zysk wygenerowała dana inwestycja w stosunku do jej kosztów. W wielu firmach to także podstawowe narzędzie decyzyjne, pozwalające porównywać opłacalność różnych przedsięwzięć i alokować kapitał tam, gdzie przyniesie on największe korzyści. Wskaźnik oblicza się ze wzoru:

ROI = (Zysk netto / Całkowite koszty inwestycji) x 100%.

Jak wygląda to w praktyce? Jeśli przykładowo firma zainwestowała 10 000 zł w nową kampanię marketingową, która przyniosła 15 000 zł zysku netto, to ROI wyniesie 50%:

(5 000 zł / 10 000 zł) x 100%.

Systematyczna analiza ROI umożliwia optymalizację portfela inwestycyjnego, identyfikację najbardziej dochodowych przedsięwzięć oraz podejmowanie strategicznych decyzji o dalszym rozwoju firmy.

Jakie wskaźniki rentowności warto jeszcze mierzyć?

Analiza wskaźników takich jak ROS, ROA i ROE to ważny krok w ocenie rentowności firmy, ale żeby uzyskać jeszcze lepszy obraz sytuacji finansowej, warto spojrzeć głębiej. Bardziej szczegółowe narzędzia umożliwiają ocenę m.in. opłacalności danej inwestycji, wartości klientów czy tempa wzrostu przychodów. Właśnie dlatego analizę rentowności warto uzupełnić o takie wskaźniki, jak:

  • NPV (Net Present Value), który wskazuje wartość bieżąca netto inwestycji, czyli różnicę między zdyskontowaną wartością przyszłych przepływów pieniężnych a nakładami poczatkowymi. Innymi słowy, NPV pokazuje, czy dana inwestycja przyniesie zysk, biorąc pod uwagę wartość pieniądza w czasie. Dodatnia wartość NPV oznacza, że projekt powinien być opłacalny, natomiast ujemna – że może generować straty.
  • IRR (Internal Rate of Return), czyli stopa dyskontowa, przy której NPV wynosi zero. IRR pozwala porównać efektywność różnych inwestycji – im wyższa wartość wskaźnika, tym bardziej opłacalny będzie projekt.
  • PP (Payback Period), który wskazuje na czas potrzebny na odzyskanie zainwestowanych środków. Krótszy okres zwrotu oznacza z reguły niższe ryzyko inwestycyjne. Wskaźnik PP jest szczególnie przydatny w dynamicznie zmieniających się branżach.
  • ARPA/ARPU (Average Revenue Per Account/User), czyli wskaźnik, który określa średni przychód generowany przez pojedynczego klienta. Jego analiza pozwala ocenić opłacalność działań sprzedażowych.
  • Churn Rate, który wskazuje na odsetek klientów rezygnujących z usług w danym okresie. Wysoki churn sygnalizuje problemy z retencją, a co za tym idzie, wskazuje na potrzebę poprawy jakości usług.
  • Customer Lifetime Value (CLTV), który pozwala ustalić wartość, jaką klient generuje dla firmy przez cały okres współpracy. Analiza CLTV pozwala podzielić klientów na segmenty i określić, którzy z nich przynoszą największe zyski oraz wymagają szczególnej uwagi.
  • Customer Acquisition Cost (CAC), czyli wskaźnik informujący o średnim koszcie pozyskania jednego klienta. W połączeniu z CLTV pozwala ocenić efektywność działań marketingowych i sprzedażowych.

Jak interpretować wskaźniki rentowności w firmie?

Analiza rentowności jest częścią szerszego procesu oceny przedsiębiorstwa. Aby wyciągnąć z niej rzetelne wnioski, warto wiedzieć, jak korzystać z poszczególnych wskaźników oraz jak interpretować ich wyniki. Jeśli zatem chcesz przeprowadzić gruntowną diagnozę swojego przedsiębiorstwa, pamiętaj o tym, by:

  • porównywać dane w czasie – zestawianie wyników miesiąc do miesiąca lub rok do roku pozwala dostrzec trendy, sezonowe wahania czy efekty wdrożonych strategii.
  • analizować wyniki na tle konkurencji i rynku – jeśli to możliwe, warto skonfrontować swoje wskaźniki z rezultatami firm z tej samej branży. Pomocne mogą być branżowe raporty, publikacje GUS czy analizy rynkowe pokazujące średnie wartości wskaźników w danym sektorze.
  • uwzględniać specyfikę branży – niektóre sektory charakteryzują się dłuższym okresem zwrotu z inwestycji lub sezonowością, co sprawia, że pojedyncze wskaźniki mogą nie być miarodajne.
  • rozpatrywać ryzyko i czas uzyskania zwrotu – współczynniki rentowności nie zawsze pokazują, jak długo firma musiała czekać na uzyskanie zysku ani jakie ryzyko podjęła. W tym kontekście pomocne mogą być wskaźniki takie jak NPV, IRR czy Payback Period.
  • zestawiać wskaźniki ze sobą – konfrontowanie ROI z ROA czy ROS z ROE może dać pełniejszy obraz sytuacji finansowej. Przykładowo wysokie ROI, ale niskie ROA, może świadczyć o tym, że inwestycja była korzystna, ale firma nieefektywnie zarządza swoimi aktywami.

Zrozumienie wyników analizy rentowności wymaga spojrzenia całościowego – samo posługiwanie się pojedynczymi liczbami bez kontekstu może prowadzić do błędnych wniosków.

Ujemna rentowność – czy zawsze jest to powód do niepokoju?

Nawet w najlepiej zarządzanym przedsiębiorstwie mogą pojawić się okresy, w których wydatki przekraczają przychody. To naturalny element cyklu biznesowego, wynikający z dynamicznie zmieniających się warunków rynkowych. Do takiej sytuacji może dojść z różnych przyczyn – np. w wyniku nagłego wzrostu kosztów produkcji, jeśli firma nie zdąży odpowiednio wcześnie zareagować podwyżką cen lub gdy nowa inwestycja – mimo obiecujących prognoz – nie przyniesie oczekiwanego wzrostu sprzedaży.

Ujemna rentowność nie zawsze jest powodem do natychmiastowej interwencji. O ile w przypadku dojrzałych przedsiębiorstw może sygnalizować problemy z płynnością, o tyle w startupach i firmach w fazie wzrostu, które intensywnie inwestują w rozwój działalności i budowanie bazy klientów, jest zjawiskiem dość częstym. Nie zmienia to jednak faktu, że zawsze warto dokładnie zidentyfikować jej przyczyny. Mogą one wynikać z wysokich kosztów operacyjnych, problemów z zarządzaniem finansami, błędów w polityce cenowej czy negatywnych zmian w otoczeniu rynkowym. Utrzymująca się przez dłuższy czas ujemna rentowność wymaga również podjęcia działań naprawczych, takich jak optymalizacja kosztów, restrukturyzacja zadłużenia czy modyfikacja strategii.

5 sposobów na poprawę rentowności firmy

Poprawa rentowności to proces ciągły, wymagający analizy i optymalizacji różnych aspektów działalności. Które z nich mają najważniejsze znaczenie?

1. Efektywne zarządzanie kosztami

Efektywne zarządzanie kosztami jest fundamentem rentownego biznesu. Nie chodzi tu tylko o cięcie wydatków, ale o ich optymalizację. Przykładowo, zamiast rezygnować z działań marketingowych, zdecydowanie lepiej jest przeanalizować, które kanały dotarcia do klientów są najbardziej efektywne i przenieść tam budżet. Innym przykładem może być renegocjacja umów z dostawcami, a zatem np. zapytanie o rabaty w zamian za większe lub regularne zamówienia.

2. Analiza oferty

Kluczem do poprawy rentowności jest także optymalizacji cen i oferty. Od czego zacząć ten proces? Najlepiej od zidentyfikowania najbardziej dochodowych obszarów działalności. Pomocnym narzędziem może być analiza Pareto (80/20), która pozwala wyodrębnić 20% produktów lub klientów, które generują najwyższe zyski. Identyfikacja tych segmentów pozwala na ich optymalizację, np. poprzez dostosowanie cen, poprawę jakości obsługi czy wzmocnienie działań marketingowych. Optymalizacja oferty to również szansa na zwiększenie wartości transakcji poprzez up-selling (proponowanie klientom droższych alternatyw) i cross-selling (oferowanie produktów uzupełniających).

3. Rozszerzenie działalności

Dywersyfikacja kanałów sprzedaży to kluczowy element strategii rozwoju, pozwalający dotrzeć do szerszego grona odbiorców i zwiększyć rentowność biznesu. Ekspansja na nowe rynki nie zawsze musi się przy tym wiązać z rewolucyjnymi zmianami i wysokimi kosztami – firma sprzedająca swoje produkty lokalnie może z powodzeniem rozszerzyć działalność, uruchamiając sprzedaż online. Ułatwiają to nowoczesne rozwiązania, takie jak platformy B2B, które automatyzują proces obsługi zamówień internetowych. Więcej na ten temat piszemy w poradniku: Zastosowanie platformy B2B w handlu elektronicznym – jakie korzyści biznesowe przynosi?

4. Poprawa produktywności

Optymalizacja procesów produkcyjnych w połączeniu z wyższą efektywności pracy przekładają się na niższe koszty oraz wzrost rentowności. Jak osiągnąć taki rezultat? Najprostszym sposobem jest automatyzacja procesów typowo administracyjnych związanych np. z wystawianiem dokumentów magazynowych, planowaniem produkcji, obsługą zamówień czy rozliczaniem wynagrodzeń. W wielu firmach wdrożenie takich zmian jest możliwe dzięki wykorzystaniu systemu ERP – oprogramowania, które mapuje wszystkie procesy w przedsiębiorstwie i umożliwia szybki przepływ danych pomiędzy różnymi obszarami działalności biznesowej.

Jak działa to w praktyce? Najprościej wytłumaczyć to na przykładzie realizacji zamówienia – system ERP pozwala na centralne zarządzanie informacjami o klientach, produktach i stanach magazynowych. Po złożeniu zamówienia przez klienta, dane te są automatycznie aktualizowane w całym systemie. Informacja o zamówieniu trafia natychmiast do odpowiednich działów, np. do magazynu w celu kompletacji towaru, do działu księgowości w celu wystawienia faktury, a do działu logistyki w celu zorganizowania wysyłki. Rejestracja każdej czynności, np. pobrania towaru z magazynu za pomocą skanera, powoduje automatyczną aktualizację stanów magazynowych i powiadomienie odpowiednich osób. Dzięki temu można uniknąć sytuacji, w której klient zamawia produkt niedostępny. Łatwo zauważyć, że system ERP wspiera proces na różnych poziomach: optymalizuje przepływ informacji, minimalizuje ryzyko pomyłek, a dzięki automatyzacji oszczędza czas i zasoby.

Chcesz się przekonać, jak Symfonia ERP może pomóc Twojej firmie?

Pobierz demo i testuj system przez 30 dni!

5. Analiza sprawozdań finansowych

Analiza sprawozdań finansowych to podstawa rzetelnej oceny kondycji przedsiębiorstwa i identyfikacji obszarów, w których można poprawić rentowność. Dostarcza ona bowiem konkretnych danych liczbowych o przychodach i wydatkach, a tym samym pozwala spojrzeć na działalność przedsiębiorstwa z różnych perspektyw.  Od czego zacząć takie badanie? Przede wszystkim od analizy bilansu, a w tym relacji między aktywami i pasywami. Zbyt wysoki poziom zapasów może świadczyć o problemach z zarządzaniem magazynem i prowadzić do zamrażania kapitału. Nadmierne zadłużenie generuje z kolei wysokie koszty odsetek, które mogą znacząco obciążać wynik finansowy. Warto również przyjrzeć się bliżej rachunkowi zysków i strat, który wskazuje główne źródła przychodów i koszty, które mają największy wpływ na wynik finansowy. Analiza Cash Flow pozwala z kolei ocenić, czy firma generuje wystarczające przepływy pieniężne z podstawowej działalności oraz czy jest w stanie finansować inwestycje i spłacać zobowiązania. Wnioski z takiego badania warto jeszcze odnieść do wyników konkurencji. Pozwoli to ocenić pozycję firmy na tle innych przedsiębiorstw z danej branży.

Jak monitorować i kontrolować rentowność firmy?

Monitorowanie i kontrola rentowności to podstawa stabilnego rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Z pomocą przychodzą tu nowoczesne narzędzia, takie jak systemy ERP (ang. Enterprise Resource Planning) i BI (ang. Business Intelligence), które integrują dane z różnych obszarów i jednostek biznesowych firmy (np. księgowości, sprzedaży, magazynu czy produkcji), stanowiąc w ten sposób solidną bazę informacyjną. Aby lepiej zrozumieć, jak działają one w praktyce, przeanalizujmy przykład systemu ERP Symfonia Handel. Oprogramowanie gromadzi różnego rodzaju dane – o kosztach produkcji, cenach sprzedaży, stanach magazynowych itp. Dzięki połączeniu z modułem BI Analityk sprzedaży, te informacje można wykorzystać do generowania raportów na temat rentowności poszczególnych kategorii produktów, trendów sprzedaży czy odchyleń od planu. Dzięki temu łatwo wychwycić np. nagły spadek marży brutto na danym produkcie, który może wskazywać na konieczność zmiany polityki cenowej. Dodatkowo system pozwala na analizę rentowności w różnych przekrojach – np. rentowność poszczególnych klientów, kanałów sprzedaży (np. sprzedaż internetowa vs. sprzedaż stacjonarna) czy regionów geograficznych. Systemy ERP wyposażone w moduły analityczne pozwalają także na prognozowanie przyszłej rentowności na podstawie danych historycznych i bieżących trendów rynkowych. Takie prognozy stanowią cenne wsparcie np. w planowaniu produkcji i sprzedaży czy optymalizacji stanów magazynowych.

Jak zarządzać rentownością firmy? Kilka wniosków na koniec

Rentowność przedsiębiorstwa to dziś nie tylko efekt skutecznego zarządzania, lecz także umiejętnego wykorzystania zaawansowanych technologii. Firmy, które sięgają po nowoczesne narzędzia, odczuwają realne korzyści – zarówno w postaci usprawnienia procesów, jak i redukcji kosztów czy wzrostu produktywności. Technologia wpływa również na sposób, w jaki firmy operują w skali globalnej. Umożliwia bowiem dywersyfikację kanałów sprzedaży oraz współpracę z zespołami z całego świata. Dane firmy badawczej Gartner pokazują jednak, że potencjał nowoczesnych technologii wciąż nie jest efektywnie wykorzystany: zaledwie 20% przedsiębiorstw na świecie skutecznie stosuje cyfrowe narzędzia do poprawy swojej rentowności operacyjnej.

Poszukujesz systemu ERP, który pomoże Ci lepiej zarządzać rentownością swojej firmy? Skorzystaj z możliwości bezpłatnego przetestowania demo oprogramowania Symfonia Handel. Wypełnij formularz i pobierz wersję demonstracyjną.

Przeglądaj tematy tego artykułu:

0 komentarzy

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Powiązane kategorie

Finanse
międzynarodowe

Finanse
na co dzień

Planowanie
biznesowe

Słownik Symfonii

Prowadzenie firmy może być pełne wyzwań, a jednym z nich jest fachowy żargon, który trzeba rozumieć. Nasz słownik wyjaśnia pojęcia w prostych słowach – od A do Z.
Wyświetl słownik