Urlop z powodu siły wyższej – kiedy, komu i w jakim wymiarze przysługuje?

Urlop z powodu siły wyższej to rozwiązanie, które zostało wprowadzone do Kodeksu Pracy w kwietniu 2023 r. Możesz z niego skorzystać, jeśli z powodu nagłych spraw rodzinnych lub zdarzeń o charakterze losowym nie jesteś w stanie wykonywać obowiązków służbowych. Aby uniknąć nieusprawiedliwionej nieobecności, musisz jednak w odpowiednim terminie zgłosić takie zwolnienie swojemu pracodawcy. Chcesz dowiedzieć się więcej? Przeczytaj ten poradnik i sprawdź, kiedy i w jakim wymiarze przysługuje Ci urlop z powodu siły wyższej oraz czy zawsze musisz podać powód swojej nieobecności w pracy.

Spis treści:

• Co to jest urlop z powodu siły wyższej?
• Urlop z tytułu siły wyższej – ile dni do wykorzystania w 2024 r.
• Jak napisać wniosek o urlop z powodu siły wyższej?
• Różnice między urlopem z powodu siły wyższej a urlopem na żądanie
• Zwolnienie z powodu siły wyższej w pytaniach i odpowiedziach!

 

Co to jest urlop z powodu siły wyższej?

Definicja urlopu z powodu siły wyższej znalazła się w art. 148 [1] Kodeksu Pracy. Zgodnie z nim dodatkowe 2 dni wolnego przysługują Ci wówczas, gdy ze względu na nagłe sprawy rodzinne, jak np. wypadek czy choroba, nie możesz pojawić się w pracy. Podane w tym przepisie okoliczności mają jednak charakter przykładowy. W praktyce z takiego urlopu możesz skorzystać także wtedy, gdy Twoja nieobecność wynika ze zdarzeń o charakterze losowym, a w tym np. udziału w kolizji drogowej czy działania sił natury.

Co o sile wyższej mówią przepisy Kodeksu Pracy?

Choć w Kodeksie Pracy brakuje definicji siły wyższej, to jednak z dotychczasowego orzecznictwa sądów wynika, że ten termin odnosi się do wszystkich tych sytuacji, które spełniają łącznie trzy kryteria:

• mają charakter nadzwyczajny i nieplanowany,
• dotyczą bezpośrednio pracownika lub członków jego najbliższej rodziny,
• wymagają bezpośredniej obecności danej osoby.

Do tej kategorii można zatem zaliczyć nie tylko choroby czy wypadki, lecz również poważne awarie, związane np. z zalaniem mieszkania przez sąsiada. Urlop z tytułu siły wyższej nie przysługuje jednak, jeśli o danym zdarzeniu pracownik został poinformowany z wyprzedzeniem.

Urlop z tytułu siły wyższej – ile dni do wykorzystania w 2024 r.?

Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje w wymiarze 2 dni (16 godzin) w roku kalendarzowym. Jego wymiar ma charakter stały – oznacza to, że niewykorzystane zwolnienie nie przechodzi na kolejny okres. Kodeks Pracy przewiduje również, że pracownik może skorzystać z niego w trybie dziennym lub godzinowym. O sposobie wykorzystania zwolnienia należy poinformować pracodawcę w pierwszym wniosku składanym w danym roku kalendarzowym. Inaczej wygląda sytuacja osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin. Wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej ustala się w ich przypadku proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Osoba zatrudniona na pół etatu może zatem zgłosić nie więcej niż 1 dzień (8 godzin) urlopu od siły wyższej.

Zobacz również: Urlop okolicznościowy – kiedy i komu przysługuje?

Jak napisać wniosek o urlop z powodu siły wyższej?

Urlop z tytułu siły wyższej udzielany jest wyłącznie na wniosek pracownika.  Należy go zgłosić w dniu korzystania ze zwolnienia – nie ma przy tym jednak wymogu, że musi to nastąpić przed rozpoczęciem pracy. Przepisy Kodeksu Pracy nie precyzują również, jaką formę powinien mieć taki wniosek. W efekcie informację o nagłej nieobecności można przekazać pracodawcy osobiście, telefonicznie lub za pomocą środków elektronicznych, jak np. wiadomość e-mail. Wiele zależy tu jednak od procedur obowiązujących w danym przedsiębiorstwie. Warto zatem uważnie się z nimi zapoznać.

Składając wniosek pisemnie, zadbaj, by znalazły się w nim najistotniejsze informacje, takie jak:

• data i miejsce złożenia wniosku,
• dane pracownika i pracodawcy,
• prośba o udzielenie urlopu z powodu działania siły wyższej wraz z liczbą dni lub godzin takiego zwolnienia.

Czy wniosek o urlop z tytułu siły wyższej trzeba uzasadnić?

Wiele wątpliwości budzi kwestia, czy we wniosku o urlop z tytułu siły wyższej należy podawać uzasadnienie. Choć przepisy Kodeksu Pracy nie nakładają wprost takiego obowiązku, to jednak wyraźnie wskazują, w jakich okolicznościach można skorzystać z tego zwolnienia. W razie kontroli to pracownik musi również udowodnić, że dodatkowe dni wolnego wykorzystał zgodnie z ich przeznaczeniem. W praktyce prośbę o urlop z powodu siły wyższej zawsze lepiej uzasadnić, podając powód nieobecności w pracy. Dzięki temu pracodawca i organy kontrolne nie będą mieć wątpliwości, czy został on udzielony zgodnie z przepisami prawa.

Różnice pomiędzy urlopem z powodu siły wyższej a urlopem na żądanie

Kodeks Pracy przewiduje jeszcze jeden rodzaj zwolnienia, które przysługuje w nagłej i niespodziewanej sytuacji. Jest nim urlop na żądanie. Osoba, która chce z niego skorzystać, nie musi jednak wskazywać przyczyny swojej nieobecności. W efekcie urlop na żądanie można zgłosić także w przypadku gorszego samopoczucia czy konieczności załatwienia sprawy urzędowej. Warto również wiedzieć, że jest on płatny w 100% i przysługuje w wymiarze aż 4 dni kalendarzowych.  Nie jest jednak samodzielnym świadczeniem, lecz wlicza się do urlopu wypoczynkowego, z którego w danym roku kalendarzowym może skorzystać pracownik.

Zwolnienie z powodu siły wyższej – w pytaniach i odpowiedziach

Komu przysługuje wolne z powodu siły wyższej?

Urlop z powodu siły wyższej przysługuje osobom, które zostały zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Z takiego zwolnienia mogą skorzystać także niektóre grupy zawodowe, nieobjęte przepisami Kodeksu Pracy, jak np. nauczyciele, strażacy, zawodowi żołnierze, funkcjonariusze Policji czy Krajowej Administracji Skarbowej.  Urlop od siły wyższej nie przysługuje natomiast zleceniobiorcom ani współpracownikom, którzy świadczą usługi na podstawie umowy B2B.

Czy urlop z powodu siły wyższej jest płatny?

Urlop z powodu siły wyższej ma charakter płatny. Za okres zwolnienia przysługuje jednak pracownikowi jedynie 50% wynagrodzenia. To jedna z ważniejszych cech, która odróżnia tego typu świadczenie od urlopu na żądanie. Ten drugi jest bowiem płatny w pełnym wymiarze.

Ile dni urlopu od siły wyższej przysługuje w 2024 r.?

Wolne z powodu siły wyższej przysługuje w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym. Pracownik sam decyduje o tym, w jakim trybie (dziennym czy godzinowym) zamierza korzystać ze zwolnienia. W przypadku osób zatrudnionych na część etatu wymiar takiego urlopu ustala się proporcjonalnie do czasu pracy. Warto również pamiętać, że zwolnienie nie przechodzi na kolejny rok i nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Za niewykorzystany urlop od siły wyższej nie przysługuje również ekwiwalent.