Okres ochronny przed emeryturą – co to takiego?

Pracownicy, którym pozostały 4 lata do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego, podlegają tzw. ochronie przedemerytalnej. W tym okresie pracodawca nie może wręczyć im wypowiedzenia umowy ani zmienić warunków zatrudnienia. Sprawdź, czym dokładnie jest ochrona przedemerytalna, ile lat trzeba mieć, aby zostać nią objętym i jakie są w tym okresie przedemerytalnym przywileje.

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Okres ochronny przed emeryturą to czas, w którym pracownik nie może zostać zwolniony za wypowiedzeniem.
• Ile lat przed emeryturą jest się pod ochroną? Zgodnie z przepisami okres ochronny rozpoczyna się 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego.
• W przypadku kobiet jest to zatem 56 lat, z kolei w odniesieniu do mężczyzn – 61 lat.
• Ochroną przedemerytalną są objęci pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę – nie dotyczy ona zleceniobiorców ani osób, które zawarły umowę o dzieło.

Okres ochronny – emerytura. Co to jest?

Okres ochronny przed emeryturą, inaczej nazywany ochroną przedemerytalną, to czas, w którym pracodawca nie może:

• rozwiązać umowy z pracownikiem za wypowiedzeniem;
• zmienić warunków zatrudnienia, np. obniżyć wynagrodzenia (z wyjątkiem sytuacji, w których zmieni się układ zbiorowy zakładu pracy).

Obejmuje on osoby, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego zostały 4 lata i które w związku z tym mogłyby mieć trudności z poszukiwaniem nowego zatrudnienia po zwolnieniu. Pracodawca może wręczyć wypowiedzenie takiemu pracownikowi tylko przed rozpoczęciem okresu ochronnego. Szczegółowe zasady dotyczące ochrony przedemerytalnej reguluje art. 39 Kodeksu pracy.

Ochrona przedemerytalna – kogo dotyczy?

Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym dotyczy osób, które mają osiągnąć wiek emerytalny najpóźniej za 4 lata. Obecnie wynosi on 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Oprócz wieku znaczenie ma tu bowiem także staż pracy, który w przypadku kobiet wynosi 20, a w przypadku mężczyzn – 25 lat. Istotne jest również to, czy dana osoba jest zatrudniona na czas nieokreślony. Umowa o pracę na czas określony wygasa wraz z zakończeniem jej obowiązywania, w związku z czym nie mają zastosowania przepisy o ochronie przedemerytalnej.

Przeczytaj również: Zatrudnienie emeryta – co warto wiedzieć na ten temat? – Symfonia

Ochrona pracownika przed emeryturą – wyjątki

Ochrona przedemerytalna pracownika zabezpiecza go przed rozwiązaniem umowy – jednak nie w każdym przypadku. Trzeba mieć na uwadze, że nawet pracownik w okresie ochronnym może zostać zwolniony dyscyplinarnie, jeśli dopuści się ciężkiego naruszenia zasad i obowiązków pracowniczych.

Jaki jest okres ochronny przed emeryturą?

Kiedy zaczyna się okres ochronny przed emeryturą? Wiek ochronny przed emeryturą to 56 lat dla kobiet (60-4) i 61 lat dla mężczyzn (65-4). W przypadku osób, którym przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury, ochrona przedemerytalna pracownika zaczyna natomiast obowiązywać 4 lata przed osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego. Należy pamiętać, że dotyczy ona osób, które dodatkowo przepracowały odpowiednią liczbę lat i pozostają w stosunku pracy (niezależnie od wymiaru etatu).

Prawo do wcześniejszej emerytury – od kiedy ochrona przedemerytalna?

Możemy wyróżnić pewne zawody, w przypadku których staż pracy pozwala na uzyskanie wcześniejszej emerytury – nawet na wiele lat przed osiągnięciem obowiązującego w danym momencie powszechnego wieku emerytalnego. Takie prawo przysługuje m.in.:

• pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach;
• funkcjonariuszom policji;
• pracownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej;
• zawodowym żołnierzom;
• pracownikom organów kontroli państwowej;
• pracownikom administracji celnej;
• pracownikom kolei;
• nauczycielom;
• dziennikarzom;
• osobom, które prowadzą zawodowo działalność artystyczną (muzykom, tancerzom, aktorom czy fotografom).

W ich przypadku okres ochrony przedemerytalnej funkcjonuje przed osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego.

Przeczytaj również: Wymiar czasu pracy w 2025 r. – ile godzin pracy w miesiącu? – Symfonia

Jak wyliczyć okres ochronny przed emeryturą – kalkulator i proste obliczenia

Zastanawiasz się, od kiedy jest okres ochronny przed emeryturą w Twoim przypadku? Czas ochronny przed emeryturą z łatwością obliczysz samodzielnie! Wiek emerytalny wynosi aktualnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn, z kolei ochrona przed zwolnieniem przed emeryturą zaczyna obowiązywać 4 lata wcześniej. Wystarczy zatem policzyć, kiedy osiągniesz wiek 56 lat (w przypadku kobiet) lub 61 lat (w przypadku mężczyzn). Przykładowo, jeśli jesteś kobietą i masz osiągnąć wiek emerytalny 15 kwietnia 2030 roku, Twój okres ochronny rozpocznie się 15 kwietnia 2026 roku.

Prawo do ochrony a rodzaj umowy

Okres ochronny przed emerytura obejmuje pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Co więcej, w sytuacji, w której dana osoba jest zatrudniona na umowę o pracę w kilku firmach, przysługuje jej prawo do ochrony u każdego z pracodawców. Ochroną przedemerytalna nie dotyczy natomiast osób zatrudnionych na jedną z umów cywilnoprawnych – czyli umowę zlecenie lub umowę o dzieło.

Kiedy pracodawca ma prawo zwolnić pracownika w okresie ochronnym?

Istnieją pewne przypadki, w których okres ochronny do emerytury nie obowiązuje. Oprócz zwolnienia dyscyplinarnego dotyczy to pracowników:

• którym do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje mniej niż 4 lata, a którzy wraz z osiągnięciem tego wieku nie będą jeszcze posiadali wymaganego stażu pracy;
• którzy posiadają prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy;
• którzy mają zostać zwolnieni w trakcie zwolnień grupowych (z przyczyn zależnych od pracodawcy, np. niewypłacalności firmy), w trakcie których zwalniane jest przynajmniej 10 na 100 osób;
• zakładu pracy, względem którego ogłoszono likwidację lub upadłość.

Podczas okresu ochronnego pracownika przełożony nie może także obniżyć jego pensji. Wyjątek stanowią trzy sytuacje – warunki zatrudnienia (w tym wysokość wynagrodzenia) pracownika przed emeryturą mogą ulec zmianie, jeśli:

• stwierdzono orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy;
• pracownik w niezawiniony sposób stracił uprawnienia niezbędne do wykonywania dotychczasowej pracy;
• zostały wprowadzone nowe zasady wynagradzania dotyczące ogółu pracowników zatrudnionych u w danej firmie lub tej ich grupy, do której dany pracownik należy.

Przeczytaj również: L4 a zwolnienie dyscyplinarne – co warto wiedzieć? – Symfonia

Renta przed emeryturą

Osoba, która nie jest w stanie świadczyć pracy zarobkowej ze względu na swój stan zdrowia, może ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Podstawę do wydania decyzji w tej sprawie stanowi prawomocne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS bądź orzeczenie komisji lekarskiej ZUS. W przypadku renty 3 lata przed emeryturą, warunkiem przedłużenia prawa do renty do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego również jest orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej informujące o dalszej niezdolności do pracy.

Przekroczenie wieku emerytalnego a ochrona przed zwolnieniem

W chwili, gdy pracownik pod ochroną przed emeryturą osiągnie wiek emerytalny, nie jest już chroniony. Jak wskazuje art. 39 Kodeksu pracy, okres ochronny trwa bowiem do chwili, w której dana osoba uzyska uprawnienia emerytalne. W teorii po przekroczeniu konkretnego wieku ochrona nie obowiązuje – a w związku z tym pracodawca powinien mieć prawo wręczyć takiemu pracownikowi wypowiedzenie umowy. Trzeba jednak mieć na uwadze zmiany wprowadzone przez ustawę z dnia 16 listopada 2016 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 października 2017 roku.

Wydłużony okres ochronny przed emeryturą

Nowelizacja wyszczególnia pewne okresy przejściowe, które w niektórych przypadkach mogą wydłużać ochronę przed zwolnieniem dla osób, które osiągnęły już wiek emerytalny. Art. 29 mówi, że pracownicy, którzy w dniu jej wejścia w życie nie podlegali jeszcze ochronie i osiągną wiek emerytalny przed upływem 4 lat od tego dnia, mimo wszystko podlegają ochronie stosunku pracy przez 4 lata, licząc od dnia wejścia w życie ustawy. Ma to zastosowanie nawet jeżeli ten okres przekroczy osiągnięcie przez takich pracowników wieku emerytalnego.

Przeczytaj również: Badania kontrolne po zwolnieniu lekarskim

Kiedy pracodawca powinien wręczyć pracownikowi wypowiedzenie, aby nie dotyczyły go konsekwencje związane z nieobjęciem ochroną przedemerytalną?

Pracownik powinien otrzymać oświadczenie woli pracodawcy w sprawie rozwiązania umowy jeszcze przed rozpoczęciem okresu ochronnego przedemerytalnego. Okres wypowiedzenia może natomiast zakończyć się już po dniu, w którym pracownik został objęty ochroną. Kluczowy jest zatem moment, w którym pracodawca wręcza wypowiedzenie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2005 roku nie może być ono dostarczone po tej dacie:

„Ochrona trwałości stosunku pracy pracownika w wieku przedemerytalnym polega bowiem na zakazie złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia umowy w oznaczonym okresie, a nie na zakazie wystąpienia w tym okresie skutku wypowiedzenia (czyli rozwiązania stosunku pracy) złożonego przed rozpoczęciem okresu ochronnego. Innymi słowy, art. 39 k. p. nie zakazuje wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu ochronnego, choćby rozwiązanie nastąpiło w trakcie tego okresu”.

Ochrona przed zwolnieniem – emerytura. Najczęściej zadawane pytania

Poznaj odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące okresu ochronnego przed emeryturą. Dowiesz się m.in., ile trwa okres ochronny przed emeryturą, kiedy pracownik jest chroniony przed emeryturą i co właściwie ta ochrona obejmuje.

Okres ochronny przed emeryturą – ile wynosi?

W 2025 roku okres ochronny przed emeryturą wynosi 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego. W przypadku kobiet jest to zatem 56 lat (wiek emerytalny – 60 lat), a w przypadku mężczyzn – 61 lat (wiek emerytalny – 65 lat).

Od kiedy pracownik jest chroniony przed emeryturą?

Pracownik jest objęty ochroną przed zwolnieniem, gdy do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostały mu maksymalnie 4 lata.

Ochrona przedemerytalna – co obejmuje?

Z pracownikiem, który jest objęty okresem ochronnym przed emeryturą, pracodawca nie może zerwać umowy za wypowiedzeniem. Ochrona obejmuje również zmianę warunków zatrudnienia – np. zmianę stanowiska lub obniżenie wynagrodzenia za pracę. Ewentualne zmiany mogą zostać wprowadzone tylko w kilku sytuacjach – np. wówczas, gdy pracownik w niezawiniony sposób utraci uprawnienia potrzebne do wykonywania dotychczasowej pracy.

Ile można chorować przed emeryturą?

Okres zasiłkowy w Polsce wynosi 182 dni lub 270 dni (w przypadku gruźlicy lub ciąży). W momencie jego wyczerpania lub w przypadku, gdy pracownik nie otrzyma świadczenia rehabilitacyjnego, ochrona przed zwolnieniem się kończy. Nie dotyczy to jednak osób objętych szczególną ochroną – w tym pracowników, którym brakuje 4 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego.